Tìm Lại Sự Thật : Kĩ thuật

Thứ Bảy, 10 tháng 8, 2013

Kĩ thuật

Dịch giả: Thái Độ

Chương I

CUỘC ĐẢO CHÁNH BÔN-SÊ-VÍCH VÀ CHIẾN THUẬT CỦA TROTZKY

Nếu Lénine là người sắp đặt sách lược của cuộc cách mạng bôn sê vìch thí người bày ra chiến thuật

đảo chánh tháng 10 năm 1917 lại là Trotzky.

Vào khoảng đầu năm 1929, nhờ đang ở trên nước Nga, tôi có cơ hội gặp được nhiều người có liên

quan xa gần đến vai trò của Trotzky trong cuộc cách mạng. Hiện nay, Liên bang Sô viết có một

thuyết chình thức về vai trò của Trotzky do Staline đề ra. Nhưng ở khắp các nơi, nhứt là ở Mạc tư

khoa và Léningrad, nơi mà phe thân Trotzky tương đối mạnh hơn các chỗ khác, tôi được nghe nhiều

nhận xét về Trotzky khác hẳn những nhận xét của Staline. Chỉ có một người không trả lời các câu

hỏi của tôi là Lounacharski và chỉ có bà vợ của Kameneff đã cho tôi một minh chứng khách quan về

thuyết của Staline; điều này cũng không lấy gí làm lạ nếu ta chưa quên rằng bà là em ruột của

Trotzky.

Ở đây ta sẽ không bàn đến trận bút chiến giữa Staline và Trotzky về vấn đề "Cách mạng thường

trực" hay vai trò của Trotzky trong cuộc đảo chánh tháng 10 năm 1917. Staline phủ nhận vai trò tổ

chức của Trotzky, ông giành cái vinh dự đó cho một ủy ban được thành lập với Sverdloff, Staline,

Boubnoff, Ouritzky và Dzerjinski, thiếu bóng cả Lénine lẫn Trotzky. Ủy ban này chỉ là một bộ phận

của Hội đồng Quân sự Cách mạng mà Trotzky làm chủ tịch. Tuy nhiên, cuộc bút chiến giữa Staline

và lý thuyết gia của cuộc "Cách mạng thường trực" không thay đổi được lịch sử cuộc nổi dậy tháng

10, và chình Lénine cũng công nhận rằng cuộc nổi dậy đã được Trotzky tổ chức và lãnh đạo. Lénine

là người thiết lập sách lược, người xây dựng chủ thuyết, người kìch động, vị thần Phúc tinh của cuộc

cách mạng, nhưng người sáng lập ra kỹ thuật đảo chánh bôn sê vìch phải là Trotzky.

Tại Âu châu, cái gọi là đại họa cộng sản mà chình phủ phải đương đầu không phải là cái sách lược

của Lénine, mà chình là chiến thuật của Trotzky. Ta không thể hiểu được sách lược của Lénine khi

tách nó ra khỏi tính thế tổng quát của nước Nga vào năm 1917. Trái lại, chiến thuật của Trotzky

không liên quan gí đến những hoàn cảnh tổng quát của xứ sở; sự áp dụng chiến thuật đó khôg tùy

thuộc vào những hoàn cảnh mà sách lược Lénine đòi hỏi phải có. Chiến thuật của Trotzky, căn

nguyên của những cuộc đảo chánh Cộng sản tại các nước Âu châu, là một mối đe dọa trường kỳ. Nói

một cách khác, áp dụng tại bất cứ một quốc gia Tây Âu nào, sách lược của Lénine cũng đòi hỏi một

địa thế thuận lợi và những hoàn cảnh tương tự như hoàn cảnh của nước Nga 1917. Trong cuốn "Căn

bệnh ấu trĩ của chủ nghĩa Cộng sản", chình Lénine đã nhận xét rằng căn nguyên của tính thế chình

trị nước Nga 1917 là do bốn hoàn cảnh đặc biệt và ông thêm rằng, những hoàn cảnh đó hiện không

có, sẽ không bao giờ xảy ra, dù giống hệt hay chỉ tương tự tại các nước Tây Âu. Ta không cần trính

bày bốn hoàn cảnh đặc biệt đó ra đây, ví ta đã dư biết đặc tình của tính thế chình trị Nga năm 1917

gồm những sự kiện gí. Sách lược của Lénine không phải là một hiểm họa cấp kỳ cho các chình

quyền Âu châu. Mối họa hiện tại- và thường trực- đối với các chình quyền này chình là chiến thuật

của Trotzky.

Trong những lời ghi chú cho cuốn "Cách mạng tháng mười và chiến thuật của cộng sản Nga",

Staline viết rằng: Nếu ta muốn phán xét biến cố mùa Thu năm 1923 tại Đức quốc, ta không nên quên

tính thế đặc biệt của nước Nga 1917. Ông thêm: "Đồng chì Trotzky nên nhớ rằng chình đồng chì đã

nhận thấy tính thế tương tự hoàn toàn giữa Cách mạng tháng mười và cuộc Cách mạng ở Đức và

cũng chình đồng chì là người đã trách cứ đảng Cộng sản Đức về lỗi lầm có thật hay tưởng tượng."

Với Staline, cuộc Cách mạng năm 1923 tại Đức thất bại là ví thiếu những hoàn cảnh đặc biệt cần

thiết cho sự áp dụng sách lược của Lénine. Ông ngạc nhiên thấy Trotzky đã đổ lỗi lên đầu những

đảng viên Cộng sản Đức. Nhưng đối với Trotzky, sự thành công của một mưu toan cách mạng không

tùy thuộc vào sự hiện diện của những hoàn cảnh tương tự như những hoàn cảnh của nước Nga 1917.

Nguyên nhân làm cuộc Cách mạng Đức thất bại không phải là do sự không thể áp dụng sách lược

Lénine. Lỗi lầm không thể tha thứ của Cộng sản Đức là đã không áp dụng chiến thuật nổi loạn bônsê-vìch. Sự thiếu vắng những hoàn cảnh thuận tiện, tính thế tổng quát của xứ sở không ảnh hưởng gí

đến sự áp dụng chiến thuật của Trotzky. Người ta không thể bào chữa cho sự thất bại của Cộng sản

Đức.

Từ khi Lénine chết đi, giáo thuyết của Trotzky đã đe dọa sự nhất thống của chủ nghĩa Lê-nin-nìt.

Trotzky là một thứ tìn đồ tôn giáo thiếu may mắn. Ông Luther này đang bị lưu đày và một số các

chiến hữu quá thận trọng, đã vội vàng công khai nhận lỗi quá sớm ví không muốn hối lỗi quá muộn.

Dù thế người ta cũng thấy ngay trên đất Nga, những kẻ cuồng tìn chưa mất cái gan thìch phê phán và

họ cố gắng tím trong lý luận của Staline những kết luận bất ngờ nhất. Lý luận này của Staline đưa

đến kết luận rằng không thể có Lénine mà không có Kérenski: bởi ví Kérenski là một trong yếu tố

chình của tính thế đặc biệt tại nước Nga 1917. Riêng Trotzky, ông chẳng cần đến Kérenski. Sự hiện

diện của Kérenski, không hơn gí sự hiện diện của Stresemann, Poincaré, Lloyd George, Giolitti hay

MacDonald, không có một tý ảnh hưởng nào dù thuận lợi hay bất lợi cho việc áp dụng chiến thuật

của Trotzky cả. Ví dù đặt ra Poincaré vào vị trì của Kérenski, cuộc đảo chánh bôn-sê-vìch vào

khoảng tháng 10 năm 1917 cũng vẫn thành công y như vậy. Tôi đã từng gặp tại Mạc tư khoa cũng

như tại Léningrad nhiều người ủng hộ lý thuyết "Cách mạng Thường trực". Họ quả quyết rằng

Trotzky có thể vượt bỏ được Lénine, rằng Trotzky có thể đứng vững không cần Lénine; điều này có nghĩa là, vào tháng mười năm 1917, Trotzky vẫn có thể cướp được chình quyền cho dù Lénine cứ ở

lại Thụy sỹ và không hề nắm giữ một vai trò gí trong cuộc Cách mạng Nga.

Tuyên bố quá lố, nhưng trên phương diện Cách mạng, chỉ có những ai quá đề cao sự quan trọng của

sách lược mới cho rằng lời tuyên bố đó là võ đoán. Điều quan trọng là chiến thuật dấy loạn, là kỹ

thuật đảo chánh. Trong cuộc xây dựng cách mạng Cộng sản, sách lược của Lénine không tạo ra sự

chuẩn bị thiết yếu cho việc áp dụng chiến thuật dấy loạn: sách lược đó không thể tự nó dẫn đến sự

chinh phục chình quyền. Vào khoảng năm 1919-1920 tại Ý, sách lược Lénine đã áp dụng triệt để và

nước Ý vào thời đó quả là đã chìn mùi Cách mạng Cộng sản. Tất cả sẵn sàng đợi một cuộc đảo

chánh. Nhưng Cộng sản Ý tin tưởng khì thế Cách mạng trong nước, sự dấy loạn của từng lớp vô sản,

dịch tổng đính công, sự tê liệt trong đời sống kinh tế và chình trị, sự chiếm cứ các nhà máy và đất đai

bởi công nhân và nông dân, sự tan rã trong hàng ngũ Quân đội, Cảnh sát và Hành chánh, sự yếu kém

của ngành Tư pháp, sự khuất phục ươn hèn của tầng lớp tư sản và sự bất lực của Chình phủ đủ giúp

thợ thuyền nắm được chình quyền. Quốc hội bị các đảng tả khuynh thao túng và những họat động

của Quốc hội đã giúp thêm sức cho phong trào Cách mạng của các tổ chức nghiệp đoàn. Điều thiếu

sót không phải là do việc họ thiếu ý chì muốn nắm quyền, mà ví họ thiếu am tường chiến thuật dấy

loạn. Cách mạng đã bị tiêu hao trong sách lược. Sách lược này chình là sự chuẩn bị cho cuộc quyết

chiến ăn thua: nhưng lại không có ai biết phải điều khiển cuộc quyết chiến đó như thế nào. Thậm chì,

người ta còn cho rằng chình thể quân chủ (mà hồi đó được mệnh danh là quân chủ xã hội) chình là

một trở ngại lớn lao của công cuộc khởi loạn. Khối đa số Quốc hội thiên tả lại canh chừng phong

trào nghiệp đoàn bị nghi ngờ có ý định chiếm quyền, không những không phải bằng đường lối quốc

hội mà còn chống lại quốc hội là khác. Những tổ chức nghiệp đoàn lại nghi ngờ hành vi của quốc

hội; bởi ví quốc hội định biến cuộc cách mạng thành một sự thay đổi bởi thành phần các bộ trưởng,

điều chỉ có lợi cho từng lớp Tiểu Tư Sản. Làm thế nào để tổ chức một cuộc đảo chánh? Đó là vấn đề

của quãng thời gian giữa năm 1919-1920 tại nước Ý cũng như tất cả các nước Tây Âu. Trotzky cho

rằng những đảng viên Cộng sản đã không biết lợi dụng bài học tháng 10 năm 1917: không phải là bài

học về sách lược cách mạng mà là bài học về chiến thuật dấy loạn.

Nhận xét này của Trotzky rất quan trọng trong việc tím hiểu chiến thuật trong biến cố tháng 10 năm

1917, hay nói rõ hơn là kỹ thuật đảo chánh Cộng sản.

Người ta có thể phản đối rằng chiến thuật dấy loạn cũng chỉ là một phần của sách lược cách mạng,

rằng nó chỉ là bước chót của sách lược cách mạng. Ý kiến của Trotzky về vấn đề này rất rõ rệt. Như

ta đã thấy, với Trotzky, chiến thuật dấy loạn không tùy thuộc vào hoàn cảnh tổng quát của xứ sở,

cũng không tùy thuộc vào sự hiện diện của một tính thế cách mạng thuận lợi cho cuộc nổi dậy. Khi

đem thực hiện chiến thuật tháng 10 năm 1917, trước Nga của Kérensky cũng gặp những khó khăn y

như nước Hòa Lan hay Thụy Sỹ vậy thôi. Bốn hoàn cảnh đặc biệt được Lénine nêu trong cuốn Căn bệnh ấu trĩ của chủ nghĩa Cộng sản: 1) Điều kiện khả dĩ nối liền cách mạng Bôn-sê-vìch vào việc

thanh toán một chiến tranh đế quốc; 2) cơ hội lợi dụng khoản thời gian chinh chiến giữa hai phe

quyền lực, là nếu không có cuộc chiến tranh đó, hai phe nầy sẽ liên kết với nhau để đánh lại Cách

mạng Bôn-sê-vìch; 3) khả năng chịu đựng một cuộc nội chiến tương đối kéo dài nhờ vào vùng đất

đai rộng lớn bao la của nước Nga và tính trạng tệ hại của các đường liên lạc; 4) sự hiện diện của một

phong trào cách mạng Dân chủ Tư sản trong tầng lớp nông dân.

Đã ấn định rõ tính thế của nước Nga 1917, nhưng chúng không phải là những điều kiện thiết yếu cho

sự thành công của một cuộc đảo chánh Cộng sản. Nếu chiến thuật dấy loạn Bôn-sê-vìch cũng phải

tùy thuộc những điều kiện trong sách lược Lénine, thí ngày nay, những quốc gia Âu Châu chẳng hề

có một hiểm họa Cộng sản nào.

Trên quan niệm sách lược, Lénine không có đầu óc thực tiễn, thiếu chình xác và chừng mực. Ông

quan niệm sách lược cách mạng kiểu Clausewitz và như một triết lý hơn là một nghệ thuật hay một

khoa học. Sau khi Lénine chết, người ta tím thấy trong đống sách thuộc lọai gối đầu giường của ông

có tác phẩm căn bản của Clausewitz: "Chiến tranh luận" do chình tay ông ghi chú: thêm vào đó,

những nhận xét ghi trên lề cuốn "Nội chiến tại Pháp quốc" của Marx giúp ta hiểu tại sao Trotzky đã

coi thường sở trường sách lược của Lénine. Ta không thể hiểu nguyên do ví đâu sách lược Cách

mạng của Lénine đã được chình thức đề cao quá đáng như thế nếu không phải ví nhu cầu cần hạ bệ

Trotzky. Xét theo vai trò lịch sử của ông trong cuộc Cách mạng, Lénine không cần phải được coi

như một đại sách lược gia.

Hôm trước ngày khởi nghĩa tháng 10, Lénine còn lạc quan và nóng nẩy. Sự đắc lực của Trotzky vào

chức vụ Chủ tịch Sô viết Pétrograd và Hội đồng Quân sự Cách mạng, sự thắng thế trong Sô viết

Moscou đã làm ông an tâm về việc làm sao chiếm được đa số trong các sô viêt, vấn đề làm ông lo

nghĩ từ tháng bảy đến giờ. Dù sao, ông vẫn lo ngại về Đại hội Sô viết lần thứ hai định tổ chức vào

cuối tháng Mười. Trotzky đã tuyên bố: "Chẳng cần phải nắm được đa số trong các sô viêt, không

phải cái đám đa số này sẽ cướp được chình quyền." Trotzky đã không lầm. Lénine cũng công nhận:

"Thật ngây thơ nếu ta cứ đợi phải có được đa số ghế. Lénine muốn quần chúng nổi loạn chống đối

chình quyền Kérenski, tràn ngập nước Nga bằng làn sóng vô sản, phát hiệu lệnh khởi nghĩa cho toàn

thể dân tộc Nga, xuất hiện trên Đại hội Sô viết, khuất phục Dan và Skobeleff, hai lãnh tụ Men-sê-

vìch của khối đa số, công bố sự sụp đổ của chình phủ Kérenski và sự thành lập nền độc tài vô sản.

Ông không nghĩ tới một chiến thuật dấy loạn, ông chỉ hính dung ra một sách lược cách mạng.

Trotzky nói: "Cũng được, nhưng trước hết phải chiếm thành phố, chiếm các điểm chiến lược, lật đổ

chình quyền. Để đạt được mục tiêu trên, cần tổ chức cuộc dấy loạn, cần thành lập và huấn luyện một

đoàn quân xung kìch. Ít người thôi, quần chúng không giúp ta được gí cả; chỉ một nhóm nhỏ là đủ".

Nhưng Lénine không muốn người ta có thể lên án cuộc khởi nghĩa bôn-sê-vìch là một thủ đoạn bờ-lăng-kìt: "Cuộc nổi dậy không được dựa trên một âm mưu, một đảng phái mà phải dựa trên giai cấp

tiến bộ. Đấy là điểm thứ nhất. Cuộc nổi dậy phải trên trào lưu Cách mạng của toàn thể dân tộc. Đó là

điểm thứ hai. Cuộc nổi dậy phải bùng nổ vào lúc trào lưu cách mạng đang dâng lên cùng độ. Đó là

điểm thứ ba. Chình nhờ ở ba điều này mà chủ nghĩa mác-xìt khác biệt với chủ nghĩa bờ-lăng-kìt."

Trotzky nói: "Được lắm, nhưng toàn thể dân tộc thí quá nhiều cho cuộc nổi dậy. Chỉ cần một nhóm

nhỏ, bính tĩnh và táo bạo được huấn luyện cặn kẽ về chiến thuật dấy loạn là đủ." Lénine công nhận:

"Chúng ta phải tung ra các tiểu đội công nhân vào các nhà máy và các trại lình. Đây chình là chỗ của

họ, cái nút hiểm yếu, cứu tinh của cách mạng. Chình đó là nơi chúng ta dùng những bài diễn văn

cương quyết, nẩy lửa để giải thìch và phô diễn chương trính của chúng ta; chúng ta sẽ đặt thành vấn

đề: hoặc chương trính phải được chấp nhận trọn vẹn hoặc chúng ta sẽ khởi nghĩa."

Trotzky nói: "Được lắm, nhưng dù quần chúng có chấp nhận chương trính của chúng ta đi nữa, ta

cũng không thể coi nhẹ việc tổ chức cuộc khởi nghĩa. Ta cần lựa lọc những phần tử tìn cẩn sẵn sàng

làm mọi công tác từ nhà máy và trại lình. Điều chúng ta cần không phải là đám đông thợ thuyền, đào

binh hay những tên đào thóat. Chúng ta cần một đội binh xung kìch."

Lénine công nhận: "Để thực hiện cuộc khởi nghĩa theo đúng đường lối mác-xìt, nghĩa là như một

nghệ thuật, chúng ta đừng để mất một phút nào, phải đồng lọat thi hành các biện pháp thiết lập bộ

tham mưu của lực lượng khởi nghĩa, phân tán lực lượng, tung những trung đoàn trung kiên nhất đến

những vị trì quan trọng nhất, vào hý viện Alexandra, chiếm thành Pierre và Paul, bắt giữ bộ tư lệnh

quân lực và chình phủ, gửi quân chống lại đám sinh viên sỹ quan, chống lại đám kỵ binh Cossaque

của Sư Đoàn Hoang Dã và phải sẵn lòng hy sinh đến người cuối cùng chứ không được để địch xâm

nhập vàp trung tâm thành phố. Ta phải động viên các công nhân võ trang, kêu gọi họ tham dự trận

chiến tối thượng, chiếm cứ đồng lọat những trung tâm điện thọai và điện báo, lập Bộ tham mưu của

ta tại tổng đài điện thọai trung ương, liên lạc bằng điện thọai với tất cả các nhà máy, tất cả các trung

đoàn, tất cả những vị trì đang chiến đấu".

Trotzky: "Được lắm, nhưng...."

Lénine tiếp: "Tất cả những điều này chỉ tương đối vậy thôi, nhưng tôi quyết ý minh chứng rằng vào

thời buổi hiện tại, chúng ta không thể thực thi đúng chủ nghĩa mác-xìt, đúng đường lối cách mạng

mà không coi cuộc khởi nghĩa như một nghệ thuật. Đồng chì biết rõ những quy tắc tổng quát mà

Marx đã thiết lập cho nghệ thuật này. Ứng dụng vào hoàn cảnh hiện tại của nước Nga, những quy tắc

có nghĩa là: tấn công đồng lọat- càng bất ngờ và thần tốc càng tốt- vào Pétrograd, cả từ mặt trong lẫn

mặt ngòai, từ những khu vực thợ thuyền và khu Phần Lan, từ Réval và Cronstad; dùng tất cả hạm đội

để tấn công; tập trung những lực lượng lớn hơn số 20.000 người (sinh viên sỹ quan và kỵ binh

Cossaque) của chình quyền. Phối hợp ba lực lượng chình của ta gồm hạm đội, công nhân và những

đơn vị quân sự để chiếm cứ- trước tiên và giữ lấy với bất cứ giá nào- hệ thống điện thọai điện báo,những nhà ga xe lửa và các cầu. Phải lọc lựa những phần tử quyết tâm nhất trong các tổ xung kìch,

các trung đoàn công nhân cùng thủy binh và tập trung họ thành những toán có nhiệm vụ chiếm giữ

tất cả những điểm trọng yếu và tham dự tất cả những trận đánh quyết định. Hãy cho những đoàn

công nhân võ trang với súng trường và lựu đạn bao vây các vị trì địch cùng trường võ bị, các tổng

đài điện thọai và điện báo. Chiến thắng của cách mạng Nga và cũng là của cách mạng thế giới, chỉ

tùy thuộc hai hay ba ngày chiến đấu."

Trotzky nói: "Tất cả những điều đó đều đúng nhưng rắc rối quá. Đó là một kế họach quá lớn lao, một

chiến lược bao gồm quá nhiều lãnh thổ và nhiều người. Nó không còn là một cuộc nổi loạn nữa mà

là một cuộc chiến tranh. Để chiếm Pétrograd, không cần phải chiếm chiếc xe lửa từ Phần Lan. Khi ta

khởi hành từ quá xa, ta thường ngừng tại giữa đường. Mở một cuộc tấn công với hai vạn người từ

đồn Réval và Cronstad để chiếm hý viện Alexandra là quá lố, nó không còn là một trận đánh úp nữa.

Trên phương diện chiến lược, chình Marx cũng thua Korniloff. Phải thu về chiến thuật thôi, hành

động với một ìt người trong một phạm vi giới hạn, tập trung nỗ lực trên những mục tiêu chình, đánh

thẳng và mạnh. Tôi không tin nó lại quá rắc rối như thế! Những điều nguy hiểm bao giờ cũng cực kỳ

giản dị. Để chiến thắng, không cần để ý đến những hoàn cảnh thuận lợi hay không. Chỉ cần đánh

ngay bụng: không gây tiếng động. Dấy loạn là một guồng máy không gây ra tiếng động. Sách lược

của đồng chì đòi hỏi quá nhiều hoàn cảnh thuận lợi: cuộc khởi loạn không cần gí cả. Tự nó hoàn tất

nó."

Lénine nói: "Chiến thuật của đồng chì thật vô cùng giản dị, nó chỉ có một pháp tắc là phải chiến

thắng. Có phải đồng chì là người thìch Napoléon hơn Kérenski không?"

***

Những lời tôi đặt vào miệng Lénine không phải do tôi bịa đặt, chúng hoàn toàn phát xuất từ những

bức thư của Lénine gửi cho Hội đồng Trung Ương đảng bôn-sê-vìch vào tháng mười năm 1917.

Những ai biết được tất cả những bài viết của Lénine và nhất là những nhận xét của ông về kỹ thuật

dấy loạn trong những ngày Cách mạng tháng mười năm 1905 tại Moscou, đều phải ngạc nhiên không

ìt về sự ngây thơ trong ý tưởng của ông về chiến thuật và kỹ thuật dấy loạn. Dù sao, phải công nhận

rằng sau kỳ thất bại tháng bẩy, chỉ có ông và Trotzky là không để lạc mất mục tiêu chình của sách

lược cách mạng: cuộc đảo chánh. Đúng như Lounatcharski nói sau một vài ngần ngại, vào tháng bẩy,

đảng bôn-sê-vìch chỉ có một mục tiêu và mục tiêu này có tình cách đại nghị là chiếm được đa số

trong các sô viết, ý tưởng khởi nghĩa đã trở thành động lực cho tất cả các họat động của Lénine. Sau

biến cố tháng bẩy Lénine phải trốn ở Phần Lan để khỏi rơi vào tay Kérenski và trong thời gian ở trên

xứ Phần Lan, tất cả họat động của ông chỉ nhằm sửa soạn cho cuộc nổi dậy trên lý thuyết. Người ta không thể nào giải thìch khác hơn về sự ngây thơ trong dự tình mở một cuộc tấn công quân

sự vào Pétrograd với sự yểm trợ của các vệ binh đỏ ở trong thành phố của Lénine. Như vậy, cuộc tấn

công sẽ kết thúc thảm bại: sự thất bại trong sách lược của Lénine sẽ dẫn đến sự thất bại trong chiến

thuật khởi loạn cùng với sự tàn sát các vệ binh đỏ trên đường phố Pétrograd.

Bị bó buộc phải theo dõi các biến cố từ xa, Lénine không thể nắm vững tính thế cách chi tiết, nhưng

không phải ví thế mà ông nhận định các biến chuyển quan trọng của cuộc Cách mạng kém rõ ràng

hơn một số nhân viên của Hội đồng Trung ương đảng bộ, những người chống lại nhu cầu của cuộc

khởi nghĩa tức thời. "Chờ đợi là sát nhân", ông đã viết như thế cho Hội đồng bôn-sê-vìch Pétrograd

và Moscou. Trong buổi họp ngày 10 tháng 10, cả Lénine từ Phần Lan về dự mặc dù toàn thể Hội

đồng Trung ương đã chấp nhận đề nghị khởi nghĩa với hai phiếu chống- phiếu của Kaméneff và

Zinovieff- vẫn còn sự chống đối ngấm ngầm của số nhân viên trong hội đồng. Chỉ có Kaméneff và

Zinovieff là công khai đối lập với đề nghị phải khởi nghĩa ngay tức thời; nhưng sự phản đối của họ

cũng chỉ giống như sự phản đối ngấm ngầm của rất nhiều nhân viên khác. Sự căm tức của những kẻ

chống đối đổ hết lên đầu Trotzky, "tên Trotzky khó thương", đảng viên bôn-sê-vìch mới toanh với

cái tình kiêu ngạo đã gây nên sự ác cảm và ghen ghét trong lòng một số đồng chì cựu trào.

Trong những ngày tiền cách mạng, Lénine ẩn mính tại một khu ngoại ô Pétrograd. Ông chăm chú

theo dõi hành động của những địch thủ của Trotzky và luôn luôn theo sát tính thế tổng quát. Vào lúc

nghiêm trọng đó, mọi sự e dè, chù trừ đều nguy hại cho cách mạng. Trong bức thư gửi đến hội đồng

trung ương vào ngày 17 tháng 10, Lénine phải ra sức chống chỏi những lý luận chống đối Trotzky

của Kaméneff và Zinovieff. Hai người này nhằm minh chứng những lỗi lầm của Trotzky; họ cho

rằng: "Không có sự tham gia của quần chúng và không có sự yểm trợ của một cuộc tổng đính công,

cuộc khởi nghĩa chỉ là một cuộc báo động dẫn tới thất bại. Chiến thuật của Trotzky đúng là đường lối

bờ-lăng-kìt. Một đảng mác xìt không thể biến vấn đề một cuộc khởi nghĩa thành một âm mưu phiên

đảo quân sự."

Trong thư đề ngày 17 tháng 10, Lénine đã tỏ ý bênh vực Trotzky. Ông viết: "Đấy không phải là

đường lối bờ-lăng-kìt; một âm mưu phiên đảo quân sự đúng là đường lối bờ-lăng-kìt một trăm phần

trăm nếu nó không được tổ chức bởi đảng của một giai cấp, nếu những người tổ chức không quan

tâm đến trào lưu chình trị nói chung và tính thế quốc tế nói riêng. Giữa một cuộc phiên đảo quân sự,

đáng bị kết án trên mọi phương diện, với nghệ thuật võ trang nổi dậy có sự khác biệt sâu xa."

Kaméneff và Zinovieff có thể trả lời: "Trotzky chẳng từng tuyên bố rằng cuộc khởi nghĩa không cần

lưu ý đến tính thế chình trị và kinh tế của xứ sở là gí? Đồng chì ấy cũng chẳng từng nhín nhận rằng

tổng đính công là một trong những yếu tố chình của kỹ thuật đảo chánh cộng sản? Làm sao ta có thể

tin vào sự ủng hộ của các nghiệp đoàn và lệnh tổng đính công nếu các nghiệp đoàn lại liên kết với

đối phương? Họ sẽ đính để chống lại chúng ta. Chúng ta không liên lạc cả với những tổ chức của cácphu hỏa xa. Trong ủy ban thường vụ của đám phu hỏa xa chỉ có hai đảng viên bôn-sê-vìch trong đám

40 nhân viên. Làm sao có thể chiến thắng mà không có sự giúp đỡ của các nghiệp đoàn, không có sự

hỗ trợ của cuộc tổng đính công?" Sự chống báng khá nặng nề. Lénine chỉ có thể đối lại bằng sự nhất

quyết của ông. Nhưng Trotzky cười: ông rất bính tĩnh. Ông nói: "Khởi nghĩa không phải là một nghệ

thuật, đó là một guồng máy. Để vận chuyển guống máy đó, cần những chuyên viên và chỉ có những

chuyên viên mới có thể hãm nó lại."

Đoàn xung kìch của Trotzky chỉ gồm khoảng một ngàn vừa công nhân vừa lình và thủy thủ. Những

phần tử ưu tú của đoàn này được tuyển trong đám công nhân của những nhà máy thuộc vùng

Poutiloff và Wiborg, những thủy binh của hạm đội biển Ban tìch và lình trong các trung đoàn xứ

Lettonie. Trong vòng 10 ngày, dưới sự chỉ huy của Antonoff Ovseienko, những người này, những vệ

binh đỏ đã tập dượt một lọat các cuộc "Điều Động Vô Hính" ngay tại trung tâm thành phố. Giữa đám

đào binh ngổn ngang trên hè phố, giữa sự hỗn độn trong các bộ sở, các văn phòng của bộ tổng tham

mưu, trong các nhà bưu điện, trong các tổng đài điện thọai và điện báo, trong các nhà ga, trong các

trại lình, trong các cơ sở kỹ thuật của thủ đô; họ tập dượt giữa ban ngày, không vũ khì chiến thuật

dấy loạn và từng tổ nhỏ (3 hay 4 người) đã thi hành thủ đoạn không hề bị để ý.

Trotzky đã thì nghiệm lần đầu tiên phương pháp những "Điều Động Vô Hính", từ lúc tập dượt đến

khi dấy loạn trong cuộc đảo chánh tháng mười năm 1917. Ngày nay, phương pháp này trở thành một

phần trong sách lược Cách mạng Đệ tam Quốc tế. Trong những cuốn khái luận của Ủy ban Thường

vụ Đệ tam Quốc tế, người ta thấy có phần trần thuật và phát triển những quy tắc do Trotzky đã áp

dụng. Trong những bộ môn giảng huấn tại Viện Đại học Trung Hoa ở Moscou, ta thấy có phương

pháp những "Điều Động Vô Hính" mà Karakan đã khéo léo áp dụng tại Thượng Hải, dựa trên kinh

nghiệm của Trotzky. Tại viện Đại học Tôn Dật Tiên ở Moscou, phố Wolkonka, những sinh viên

Trung Hoa học các quy tắc mà cộng sản Đức đang thực hành mỗi chúa nhật, giữa ban ngày ngay

trước mắt cảnh sát và quý vị trưởng giả ở Bá Linh, ở Dresde và ở Hambourg.

***

Tháng Mười năm 1917, trong những ngày tiền Cách mạng, báo chì bảo thủ, khuynh hữu Men sê

vìch, Cách mạng Xã hội đã không ngừng tố cáo trước quần chúng rằng đảng bôn sê vìch đang công

khai sửa soạn cuộc khởi loạn. Họ kết tội Lénine và Trotzky muốn lật đổ nền Cộng hòa Dân chủ để

thiết lập nền vô sản chuyên chình. Báo chì của giới tư sản viết: "Họ không thèm giữ bì mật những

mưu toan sát nhân của họ, công việc tổ chức cách mạng vô sản đang được thành hính công khai.

Trong những bài diễn văn cho các đám thợ thuyền và lình tráng tụ tập tại các nhà máy và trại lình,

các lãnh tụ bôn sê vìch lớn tiếng công bố rằng tất cả đã sẵn sàng và ngày nổi loạn đã gần kề. Chình phủ đang làm gí? Tại sao chình phủ chưa bắt giữ Lénine, Trotzky và những nhân viên khác của hội

đồng trung ương? Chình phủ đã xử dụng những biện pháp gí để bảo vệ nước Nga chống lại hiểm họa

bôn sê vìch?"

Không phải chình phủ Kérenski đã không xử dụng những biện pháp cần thiết để bảo vệ quốc gia.

Hãy công bằng mà nhận rằng Kérenski đã làm tất cả những gí ông có thể làm trong phạm vi quyền

hạn của ông để chống trả một cuộc đảo chánh. Nếu ở vào địa vị của ông, Poincaré, Lloyd George,

MacDonald, Giolitti hay Stréssemann cũng chẳng làm gí được hơn. Phương pháp của Kérenski gồm

sự huy động những biện pháp cảnh sát từng được tìn nhiệm trong mọi thời đại, ngay cả thời đại của

chúng ta, bởi cả những chình quyền chuyên chế lẫn tự do. Thật là sai lầm nếu kết tội Kérenski là yếu

kém và không biết tiên liệu. Chình những biện pháp cảnh sát đã không còn hữu hiệu để bảo vệ chình

quyền chống lại kỹ thuật khởi nghĩa tân tiến. Lỗi lầm của Kérenski, cũng là lỗi lầm của tất cả những

chình quyền, đã coi vấn đề bảo vệ quốc gia như là một vấn đề có tình cách cảnh sát.

Những người kết tội Kérenski là yếu kém và không biết tiên liệu đã quên mất tài cán và sự can

trường của ông trong biến cố tháng bảy chống lại cuộc nổi loạn của những công nhân và đào binh và

trong biến động tháng tám chống lại âm mưu phản động của Korniloff. Tháng tám, ông đã không

ngần ngại kêu gọi đến cả những lực lượng bôn sê vìch để chận đứng những kỵ binh Cossaque của

Korniloff trong âm mưu định thanh toán những công trính chinh phục dân chủ của cách mạng tháng

giêng. Trong dịp này ông đã làm Lénine phải ngạc nhiên. Chình Lénine phải thốt lên: "Hãy coi

chừng Kérenski, hắn không phải là một thằng ngu đâu." Hãy công bằng với Kérenski: Vào tháng

mười, ông không thể làm gí hơn những điều ông đã làm.Trotzky tuyên bố rằng việc bảo vệ quốc gia

là một vấn đề kỹ thuật. Mà vào tháng bảy năm 1917 chỉ có một phương pháp được biết đến, một

phương pháp được thực hành và đủ cho Kérenski hay Lloyd George, Poincaré hay Noske cũng thế

thôi: Đó là phương pháp cổ điển với những biện pháp cảnh sát.

***

Để chống lại hiểm họa, Kérenski đã tung những sinh viên sỹ quan và các kỵ binh Cossaque trung

thành vào điện Mùa Đông, điện Tauride, những nha sở, những tổng đài điện thọai và điện báo và

những căn cứ của bộ Tổng Tham Mưu. Như vậy, 20.000 người mà ông có thể trông cậy vào đã được

động dụng để bảo vệ những điểm chiến lược trong tổ chức chình trị và hành chánh quốc gia (Đó

chình là lỗi lầm mà Trotzky sẽ khai thác). Những trung đoàn tìn cẩn khác được tập trung chung

quanh đó như ở các khu ngọai ô Tsarkoié Sélo, Kolpino, Gatchina, Oboukhowo và Poulkowo; đó là

vòng đai thép mà lực lượng phải phá vỡ nếu không muốn bị bóp chết. Tất cả những phương tiện có

thể bảo đảm nền an ninh quốc gia đều đã được áp dụng. Những đội Junker tuần tiễu trong thành phố cả ngày lẫn đêm. Những ổ súng máy được đặt ở các ngã tư, cuối các đại lộ chình, trên các nóc nhà

khắp dọc khu công viên Newski để bảo vệ các ngả tiến tới các công trường. Những toán lình tuần

tiễu giữa đám đông, những xe bọc sắt từ từ di chuyển trong những hồi còi dài. Sự hỗn độn thật là

thảm hại. Chỉ vào đám đông náo nhiệt trên công viên Newski, Trotzky đã nói với Antonoff

Ovseienko: Đó là cuộc tổng đính công của tôi.

Nhưng Kérenski không tự giới hạn trong những biện pháp cảnh sát, ông đã vận dụng tất cả guồng

máy chình trị. Không những ông muốn liên kết với những phần tử hữu khuynh, ông còn muốn được

sự ủng hộ của tả phái với bất cứ giá nào. Điều làm ông lo nghĩ chình là các nghiệp đoàn. Ông biết

rằng các lãnh tụ của những nghiệp đoàn không đồng ý với các đảng viên bôn sê vìch. Sự chỉ trìch của

Kameneff và Zinovieff về lý thuyết dấy loạn của Trotzky được căn cứ trên điểm này. Tổng đính

công là một yếu tố phải có của cuộc nổi dậy. Không có cuộc đính công, các đảng viên bôn sê vìch sẽ

không yên tâm và sẽ thất bại. Trotzky đã định nghĩa cuộc nổi dậy: "một cú đấm vào một người tê

liệt." Để cuộc nổi dậy có thể thành công đời sống Pétrograd phải bị tê liệt bởi cuộc tổng đính công.

Các lãnh tụ nghiệp đoàn bất hợp tác với đám bôn sê vìch, nhưng những tổ chức quần chúng lại

hướng về Lénine. Thiếu sự ủng hộ của những tổ chức này, Kérenski hy vọng đọat được sự hợp tác

của những lãnh tụ nghiệp đoàn. Ông đã điều đính với họ và ông đã đọat được sự trung lập của họ

một cách khó khăn. Khi được báo về điều này, Lénine đã nói với Trotzky: "Kameneff có lý. Không

có sự hỗ trợ của cuộc tổng đính công, chiến thuật của đồng chì chỉ có thể thất bại. " Trotzky trả lời:

"Phần tôi, tôi có sự hỗn loạn yểm trợ. Nó còn đáng giá hơn một cuộc tổng đính công".

Để hiểu kế họach của Trotzky, ta cần phải xét xem tính thế Pétrograd hồi đó như thế nào? Hàng đám

đào binh đông vô số kể đã bỏ hầm hố chiến tuyến đổ về thủ đô hồi đầu cách mạng tháng giêng, họ

đóng trại ngay giữa phố và các công trường từ sáu tháng nay, rách rưới bẩn thỉu, khốn khổ, say sưa

nhưng đói khát, e dè nhưng tàn bạo, sẵn sàng nổi loạn cũng như sẵn sàng trốn chạy và trong lòng

ngập một nỗi khát khao thù hận lẫn hòa bính. Ngồi trên vỉa hè khu công viên Newski bên dòng người

cuồn cuộn qua lại, hàng đám đào binh đang bán súng, tập san tuyên truyền, hạt dưa. Tại công trường

Znamenskaia, trước nhà ga Moscou, sự hỗn loạn không thể nào tả xiết: đám đông dồn đến tường lùi

ra, lấy lại sức, cuồn cuốn trào tới, vỡ tan ra như ngọn sóng sủi bọt trước một đống nào chiến xa, nào

xe cam nhông, nào xe điện chất đống chung quanh bức tượng của Alexander III, hòa lẫn tiếng ầm ầm

chối tai nghe từ xa giống như tiếng la hét trong một cuộc tàn sát.

Phìa bên kia cầu Fontanka, ngay giữa ngã tư của công viên Liteyni, trẻ bán báo gân cổ rao to những

tin tức, những biện pháp của Kérenski, những tuyên ngôn, công bố của Hội đồng Quân sự Cách

mạng, của Hội đồng Sô viết, của Hội đồng Đô thành, những mệnh lệnh của đại tá Tổng Trấn

Polkownikoff dọa bỏ tù những đào binh, cấm tụ họp, biểu tính và bạo động. Tại góc phố, thợ thuyền,

lình, sinh viên, công nhân và lình thủy tụ tập, vừa lớn tiếng vừa vung chân múa tay bàn cãi. Khắpnơi, trong các tiệm cà phê, các quán ăn người ta nhạo báng các mệnh lệnh của Đại tá Polkownikoff,

người người đòi bắt giữ 20.000 đào binh ở Pétrograd. Trước mặt điện Mùa Đông có hai khẩu đội 75

ly với đám Junker đang đi lại phìa sau; trước bộ Tổng Tư Lệnh có hai hàng xe chuyên chở quân đội.

Về phìa Tổng Tư Lệnh Hải Quân, trong công viên Alesandre, một tiểu đoàn nữ quân nhân ngồi bệt

xuống đất chung quanh những giá súng.

Công trường Marinskaia tràn ngập những thợ thuyền, thủy thủ, những đào binh rách rưới và tiều tụy.

Một chi đội kỵ binh Cossaque canh gác điện Maria, trụ sở Thượng Viện. Họ hút thuốc, cười nói hô

hố. Nếu ta chịu khó leo lên tận nóc thánh đường Isaac, về phìa tây ta có thể thấy từng cuộn khói dày

đặc bốc lên từ những nhà máy vùng Peutiloff, nơi mà các công nhân làm việc với súng có nạp đạn

trên vai; xa hơn là vịnh Phần Lan; phìa sau vịnh là đảo Rothine và đồn Cronstadt. Cronstadt đỏ, nơi

mà những thủy thủ với màu mắt biếc non trẻ đang đợi hiệu lệnh của Dybenko để đi cứu Trotzky và

tàn sát đám Junker. Phìa kia của thành phố, một đám khói ửng đỏ trùm lên những ống khói san sát

của ngọai ô Wiborg, nơi Lénine đang trốn tránh. Xanh xao và nóng nẩy trong bộ tóc giả, trông ông

chẳng khác một anh kép hát rẻ tiền tỉnh nhỏ.

Trông cái vẻ một người không râu, với mớ tóc giả dình sát vào trán, ta không thể nhận ra một Lénine

gớm ghiếc đang làm nước Nga rúng động. Chình nơi đây, trong những nhà máy khu Wiborg, vệ binh

đỏ của Trotzky đang đợi lệnh của Antonoff Ovseienko. Cứ tối đến khi mà màn đêm như nới rộng các

khu phố, các mụ đàn bà ở các khu ngọai ô, vẻ mặt âu sầu với ánh mắt lạnh lùng, lại tụ tập nhau để

mò vào trung tâm thành phố. Những ngày lang thang của giới vô sản: từng đám thật đông di chuyển

từ đầu này đến đầu kia của Pétrograd rồi lại quay về khu phố của họ sau hàng giờ và hàng giờ băng

qua các đám mìt tinh, biểu tính bạo động. Trong các trại lình, các nhà máy và tại các công trường hết

mìt tinh này lại đến mìt tinh kia. Phải dành quyền lực cho các Sô viết. Tiếng oang oang của các diễn

giả tan loãng vào rừng cờ đỏ. Trên các mái nhà, lình của Kérenski tí vai trên các ổ súng máy, thàn

nhiên cắn hạt dưa và vừa nghe những giọng oang oang trong đám đông dưới phố.

Đêm buông xuống thành phố như một màn khói chết chóc. Trong khu công viên Newski, làn sóng

đào binh tràn về phìa bộ Tư lệnh Hải Quân. Trước thánh đường Kazan, hàng trăm lình, đàn ông, đàn

bà, thợ thuyền nằm ngã nghiêng trên đất. Tất cả thành phố chím đắm trong lo sợ, hỗn độn và cuồng

loạn. Bỗng nhiên, người ta thấy những người khùng lên ví mất ngủ, tay cầm dao xông vào đám lình

bảo an đang tuần tiễu, đám nữ quân nhân đang canh gác điện Mùa đông. Những tên khác tím kiếm

những tên trưởng giả, phá cửa, xông vào tận giường chúng. Cơn sốt của cuộc khởi nghĩa đã giết chết

giấc ngủ của thành phố. Giống như phu nhân Macbeth, Pétrograd không còn ngủ được nữa. Đêm dài

bị ám ảnh bởi mùi máu tanh.

Từ mười ngày qua, ngay giữa thành phố, vệ binh đỏ của Trotzky tập dượt cách quy củ. Chình

Antonoff Ovseienko điều khiển những cuộc thao dượt của màn thử diễn cuộc đảo chánh giữa cái cảnh ồn ào náo nhiệt của đường phố, ngay bên cạnh những cơ sở có tình cách chiến lược của guồng

máy hành chình và chình trị. Cảnh sát và giới chức quân sự, bị ám ảnh rằng quần chúng vô sản sẽ bất

thần nổi loạn khiến họ không hề lưu ý đến những toán xung kìch của Antonoff Ovseienko. Trong cái

cảnh hỗn loạn vô độ ấy, ai mà phòng ngờ đến những toán công nhân ìt ỏi không võ khì, những toán

lình, thủy thủ đang len lỏi trong các hành lang, các tổng đài điện thoại và điện báo, các bộ sở và bộ

tư lệnh, để quan sát vị trì các văn phòng, các chỗ gắn đèn điện và máy điện thoại, nhớ in vào đầu sơ

đồ của các cơ sở, nghiên cứu cách xâm nhập bất ngờ vào thời lệnh, tình toán những chắc chở, đo

lường các trở ngại, tím kiếm trong tổ chức phòng thủ guồng máy kỹ thuật, hành chánh và quân sự

những yếu điểm, những nhược điểm trong hệ thống phòng thủ. Trong cái cảnh hỗn độn tập thể ấy, ai

mà chú ý đến hai ba tên thủy thủ, vài tên lình, một chú thợ đang lượn quanh các căn cứ, xâm nhập

vào các hành lang, đi lên các cầu thang và lỡ có gặp nhau cũng chẳng thèm nhín? Không ai ngờ là

những người này đang thi hành những mệnh lệnh chình xác và chi tiết, đang thi hành một kế họach

và tập dượt những bài tập có mục tiêu nhằm vào các vị trì chiến lược của công sự phòng vệ chình

quyền. Những vệ binh đỏ sẽ hành động chắc ăn ví họ đã thao duợt, vô hính, trên chình ngay địa thế

của trận chiến sắp diễn ra.

Trotzky đã tím cách lấy được sơ đồ các sở kỹ thuật của thành phố. Những thủy thủ của Dybenko,

được các kỹ sư và chuyên viên giúp đỡ, đang nghiên cứu tại chỗ những vị trì ống dẫn ngầm dưới đất

như ống nước, ống hơi cháy, các đường dây điện lực, các đường dây điện thọai và điện báo. Hai

người trong đám họ đã thám sát những ống cống chạy dưới bộ Tổng Tham Mưu. Cần phải đạt tới

mức độ có thể cô lập được một khu phố hay một nhóm nhà trong vài phút. Do đó Trotzky chia thành

phố ra làm nhiều khu vực, ấn định những vị trì chiến lược, phân phối các nhiệm vụ từng khu cho các

toán lình và thợ chuyên môn. Cần phải có những thợ chuyên môn bên cạnh các binh sỹ: cuộc chiếm

cứ nhà ga Moscou được giao phó cho hai tiểu đội gồm 25 binh sỹ người xứ Lettonie, hai thủy thủ và

mười phu hỏa xa. Ba toán gồm thủy thủ, công nhân và nhân viên hỏa xa, tổng cộng là 60 người được

giao cho nhiệm vụ chiếm nhà ga Varsovie. Đối với những nhà ga khác, Dybenko giao phó cho những

tiểu đội 20 người. Để kiểm sóat họat động của các đường xe lửa, mỗi đội được biệt phái một chuyên

viên vô tuyến. Ngày 21 tháng 10 dưới sự chỉ huy trực tiếp của Antonoff Ovseienko, tất cả các toán

tập dượt chiếm cứ những nhà ga. Antonoff Ovseienko theo dõi các cuộc điều động cách chăm chú và

cuộc tổng duợt đã diễn ra chình xác và trôi chảy hoàn toàn. Cùng ngày đó, ba thủy thủ xâm nhập nhà

máy phát điện trung ương ngay bên cạnh lối ra vào hải cảng. Nhà máy phát điện trực thuộc nha Giám

Đốc Kỹ Thuật đô thành không có lình gác. Ông giám đốc nói với ba thủy thủ này: "Có phải các anh

là người của quan tổng trấn phái đến? Ông đã hứa cho lình gác từ năm ngày nay". Ba thủy thủ bôn sê

vìch nói họ đến bảo vệ nhà máy điện chống đám vệ binh đỏ trong trường hợp có dấy loạn. Cũng

tương tự như thế mấy tiểu đội thủy thủ chiếm nốt ba nhà máy điện khác của thành phốCảnh sát của Kérenski và các nhà cầm quyền quân sự chỉ lo đến việc bảo vệ cơ cấu tổ chức hành

chánh và chình trị; các bộ sở, điện Maria, trụ sở Thượng Viện, điện Tauride, trụ sở viện dân biểu

Douma, điện Mùa Đông, bộ Tổng Tham Mưu. Trotzky đã khám phá ra điều sai lầm này và chỉ tấn

công những cơ sở kỹ thuật của guồng máy công quyền và đô thành. Đối với ông vấn đề dấy loạn chỉ

là một vấn đề kỹ thuật. Muốn chiếm một chánh quyền tân tiến, chỉ cần một đội xung kìch và những

chuyên viên kỹ thuật: các toán võ trang chỉ huy bởi những ông kỹ sư.

Trong khi Trotzky tổ chức cuộc đảo chánh rất là khoa học, Hội đồng trung ương của đảng Bôn-sê-

vìch tổ chức cuộc cách mạng vô sản. Việc này được giao cho một Ủy ban gồm có Staline, Sverloff,

Boubnoff, Ouritzki và Djerjinski, hầu hết đều là địch thủ công khai của Trotzky. Họ đang nghiên cứu

kế hoạch tổng khởi nghĩa. Họ là những người, mà đến năm 1927 được Staline cố gắng gán ghép cho

tất cả cái công trạng của đảo chánh tháng mười. Họ không tin tưởng một chút nào vào cuộc nổi dậy

cho Trotzky tổ chức. Hắn định làm gí với đám 1.000 bộ hạ? Đám Junker sẽ dẹp tan bọn chúng không

khó nhọc gí. Phải huy động tầng lớp vô sản, hàng ngàn thợ thuyền của các khu ngọai ô, khu Poutiloff

và Wiborg, đám đào binh đông vô số kể, những đơn vị Bôn-sê-vìch trong đám lình đồn trú tại

Pétrograd hầu chống lại những lực lượng của chình phủ. Cần phải huy động cuộc tổng khởi nghĩa.

Với những cuộc đánh úp, Trotzky chỉ là một đồng minh vừa nguy hiểm vừa vô dụng.

Đối với Ủy ban cũng như đối với Kérenski, cuộc cách mạng chỉ là một vấn đề thuộc phạm vi cảnh

sát. Thật khó tin rằng sáng lập viên của cơ quan cảnh sát Bôn-sê-vìch, của cái cơ quan có tên là

Tchéka, sau này sẽ đổi tên là Guépéou, lại thuộc Ủy ban này. Bởi kẻ đó chình là Djerjinski với vẻ

mặt phờ phạc và đáng gờm, người nghiên cứu hệ thống phòng thủ chình quyền Kérenski và ấn định

kế hoạch tấn công.

Trong tất cả những địch thủ của Trotzky, ông là người nham hiểm và đáng sợ nhất. Trong sự cuồng

nhiệt của ông có cái vẻ e dè của một mụ đàn bà. Ông là một thứ ẩn sỹ không bao giờ biết nhín xuống

bàn tay mính. Ông đã chết vào năm 1926 trước diễn đàn trong khi đang tố khổ Trotzky.

Buổi chiều trước ngày đảo chình, khi Trotzky nói với Djerjinski rằng vệ binh đỏ phải coi chình phủ

Kérenski như không có, rằng không cần phải dùng đến súng máy để chiến đấu chống chình phủ mà

là chiếm lấy chình quyền, rằng Thượng Viện, Bộ sở, Quốc Hội không quan trọng gí trên phương

diện chiến thuật dấy loạn và không nên coi chúng là những mục tiêu của cuộc võ trang khởi nghĩa,

rằng then chốt của quốc gia không phải là cơ cấu tổ chức hành chánh và chình trị, cũng không phải là

điện Mùa Đông, điện Tauride hay điện Maria mà là các cơ cấu kỹ thuật, nghĩa là những tổng đài điện

thoại và điện báo, các đường xe lửa các máy điện thọai điện báo, các bến tầu, các nhà máy hơi đốt,

các ống nước. Djerjinski trả lời rằng nghĩa quân phải tiến tới ngay trước mặt địch thủ và tấn công vị

trì của họ. "Chúng ta phải tấn công chình phủ. Chúng ta phải hạ địch thủ ngay trên địa thế mà họ

phòng thủ chình quyền." Nếu địch thủ cố thủ trong các Bộ sở, trong điện Maria, điện Tauride, điện Mùa Đông, ta phải tới kiếm chúng ngay tại đấy. Rồi Djerjinski kết luận: "Để chiếm chình quyền, ta

phải huy động quần chúng chống chình phủ".

Chiến thuật khởi nghĩa của Ủy Ban bị chi phối bởi thái độ trung lập của các Nghiệp Đoàn. Liệu ta có

thể chiếm được chình quyền mà không cần tới sự hỗ trợ của cuộc tổng đính công? Cả Ủy Ban lẫn

Hội Đồng Trung Ương đảng bộ đều trả lời "không". Cần phải phát động cuộc Tổng đính công bằng

cách lôi kéo quần chúng vào phong trào khởi nghĩa. "Nhưng chỉ có chiến thuật Tổng khởi Nghĩa, chứ

không phải chiến thuật đột kìch, mới giúp chúng ta lôi cuốn được quần chúng chống lại chình phủ và

phát động cuộc tổng đính công".

Trotzky trả lời: "Không cần tổ chức cuộc Tổng đính công. Sự hỗn loạn kinh khủng ở Pétrograd còn

hữu hiệu hơn cả cuộc tổng đính công. Chình sự hỗn loạn đã làm quốc gia tê liệt và ngăn cản chình

phủ chuẩn đoán cuộc khởi nghĩa. Ví không thể dựa trên cuộc tổng đính công, chúng ta sẽ dựa trên sự

hỗn loạn". Người ta nói rằng Ủy ban đã chống lại chiến thuật của Trotzky ví Ủy ban cho rằng chiến

thuật ấy được thành lập dựa trên một nhận định quá lạc quan về tính thế. Thật ra, có lẽ Trotzky bi

quan hơn là lạc quan; ông nhận định tính thế nghiêm trọng hơn là người ta tưởng. Ông đã bất chấp

quần chúng, ông biết rằng cuộc khởi nghĩa chỉ có thể trông cậy vào một số ìt người. Phát động cuộc

tổng đính công bằng cách lôi cuốn quần chúng võ trang đấu tranh chống chình phủ là một ảo tưởng:

chỉ một số ìt sẽ tham dự vào công tác khởi nghĩa. Trotzky tin chắc rằng nếu cuộc tổng đính công có

xẩy ra, nó sẽ xẩy ra để chống lại đảng bôn sê vìch và nếu muốn ngăn chặn cuộc tổng đính công chỉ

còn cách là chiếm chình quyền ngay lập tức. Những biến động sau đó đã chứng tỏ rằng ông nhận xét

đúng. Khi những phu hỏa xa, nhân viên bưu điện, điện thọai, điện báo, những công chức các bộ sở

bỏ nhiệm sở thí đã quá muộn. Lénine đã nằm được chình quyền và Trotzky đã đập vỡ mặt cuộc đính

công.

Sự chống đối chiến thuật Trotzky của Hội Đồng Trung Ương và Ủy ban đã tạo nên một tính thế vô lý

súyt nữa thí làm cuộc khởi nghĩa thất bại. Trước ngày đảo chánh, có hai bộ chỉ huy, hai kế họach và

hai mục tiêu: Ủy ban dựa trên đám đông thợ thuyền và đào binh muốn chiến đấu hạ chình phủ để

chiếm quyền; Trotzky chỉ dựa vào một ngàn người, muốn chiếm quyền để hạ chình phủ. Ngay chình

Marx có lẽ cũng cho rằng tính thế thuận lợi cho kế họach của Ủy ban hơn là của Trotzky. Nhưng

Trotzky nhấn mạnh rằng: "Cuộc khởi nghĩa không cần đến những hoàn cảnh thuận tiện".

Ngày 24 tháng 10, giữa ban ngày, Trotzky bắt đầu cuộc tấn công. Kế họach đã được ấn định từng chi

tiết bởi Antonoff Ovseienko, cựu sỹ quan quân đội Hoàng gia, nổi tiếng như là một nhà toán học tài

ba và một tay chơi cờ khét tiếng cũng như là một nhà cách mạng hay một tên chuyên môn bị lưu đầy.

Khi bàn về chiến thuật Trotzky, Lénine đã nói với Antonoff Ovseienko rằng chỉ có một tay cờ giỏi

mới có thể tổ chức được cuộc khởi nghĩa. Antonoff có vẻ buồn rầu và bệnh hoạn: những lọn tóc dài

phủ xuống vai làm ông trông giống như một vài bức hính của Bonaparte trước ngày 18 Vụ nguyệt.Cái nhín của ông giá lạnh, khuôn mặt gầy và xanh xao ánh lên một sự trầm buồn bệnh hoạn như một

xác chết.

Trong một căn phòng trên tầng lầu chót của viện Smolny, đại bản doanh của đảng Bôn sê vìch,

Antonoff Ovseienko đánh cờ trên tấm bản đồ thành Pétrograd. Dưới chân ông ở tầng dưới, Ủy ban

đang nhóm họp để xác định ngày tổng khởi nghĩa. Ủy ban không được biết rằng Trotzky đã ra lệnh

tấn công. Chỉ có Lénine là đã được báo vào phút chót về cái quyết định bất ngờ nầy của Trotzky. Ủy

ban vẫn tin vào lời Lénine: có phải chình Trotzky đã tuyên bố vào ngày 21 là ngày 24 thí quá sớm

mà ngày 26 lại quá muộn? Khi Ủy ban vừa nhóm thí Podwoisky trờ tới mang theo một tin bất ngờ:

Vệ binh đỏ của Trotzky đã chiếm được Tổng đài điện thọai và các cây cầu trên sông Néva; ví lẽ

muốn bảo đảm sự liên lạc giữa trung tâm thành phố và khu ngọai ô Wiborg cần phải kiểm sóat được

những cây cầu đó. Những trung tâm phát điện của Đô thành, các nhà máy hơi đốt, các nhà ga đều đã

bị thủy thủ của Dybenko chiếm. Các công việc đã diễn ra mau lẹ và trôi chảy lạ lùng. Tổng đài điện

báo được khoảng 50 người vừa lình vừa Cảnh sát gác đằng trước. Sự bất lực của các biện pháp Cảnh

sát đẽ hiển hiện trong cái chiến thuật phòng thủ mà người ta quen gọi là công tác an ninh và phòng

vệ. Chiến thuật nầy có thể rất hữu hiệu khi dùng để đàn áp một đám đông dấy loạn, nhưng bất lực

trước một nhóm người quyết tử. Những biện pháp cảnh sát không thể chống lại các cuộc đột kìch: ba

thủy thủ của Dybenko, đã từng tập dượt trong các "điều động vô hính" và biết rõ địa thế, len lỏi vào

hàng ngũ lình gác, xâm nhập vào các văn phòng và với vài trái lựu đạn quăng qua cửa sổ đã làm cho

đám lình và cảnh sát rối loạn. Hai tiểu đội thủy binh đặt những ổ súng máy tại tổng đài điện báo. Một

tiểu đội thứ ba chiếm căn nhà đối diện, sẵn sàng bắn vào lưng lực lượng phản công của địch. Các xe

bọc sắt đảm bảo việc liên lạc giữa những toán đang thi hành công tác tại các khu vực trong thành phố

với điện Smolny. Tại những ngã tư quan trọng, các ổ súng máy được che dấu trong các căn nhà ở

góc đường; các toán tuần tiễu lưu động canh chừng doanh trại của các Trung Đoàn còn trung thành

với Kérenski.

Vào khoảng 6 giờ chiều tại viện Smolny, Antonoff Ovseienko bước vào phòng Trotzky, mặt xanh tái

hơn thường lệ nhưng tươi cười nói: "Xong rồi". Bị bất ngờ ví các biến cố, các nhân viên chánh phủ

chạy vào ẩn tất cả trong điện Mùa Đông. Điện này còn được vài Đại đội Junker và một Tiểu đoàn Nữ

Quân Nhân bảo vệ. Kérenski đã đào tẩu; người ta đồn ông đã chạy ra tiền tuyến để thu nhặt quân trở

về Pétrograd. Tất cả dân chúng đổ ra đường, ai cũng khao khát tin tức. Các tiệm sách tiệm cà phê,

tiệm ăn và nhá hát đều mở cửa, xe điện chật nìch những lình và công nhân võ trang, một đám đông

khổng lồ tuôn ra như một nguồn nước dọc theo khu công viên Newski. Tất cả mọi người đều bàn cãi,

tranh luận và chửi rủa Chình phủ và tụi Bôn sê vìch. Những tin đồn thất thiệt nhất truyền từ miệng

người này sang người kia: Kérenski đã bị giết, những lãnh tụ Men-sê-vìch bị bắn trước điện Tauride,

Lénine đã vào ở trong điện Mùa Đông ngay tại phòng của Nga Hoàng. Dọc theo công viên Newski,ường Gorokowskaia, đường Vosnessenski, ba huyết lộ hội lưu nơi bộ chỉ huy Hải quân, một giòng

người liên tục đổ vào công viên Alexandre để xem lá cờ đỏ đã được trương lên trên nóc điện Mùa

Đông chưa? Khi thấy đám Junker còn canh gác ở đó, đám đông dừng hết lại. Những ổ súng máy,

những khẩu Đại bác làm đám đông ngỡ ngàng, nhín xa hơn họ thấy hàng cửa sổ rực sáng, vắng ngắt,

xe hơi xếp thành hàng trước Bộ Tổng Tham Mưu và họ không hiểu gí cả. Thế Lénine? Lénine ở đâu?

Những đảng viên Bôn-sê-vìch đâu?

Bảo thủ, Tự do, Men-sê-vìch, Xã hội Cách mạng, không ai biết rõ tính hính, nhất định không ai chịu

tin rằng những đảng viên Bôn sê vìch đã nắm được chình quyền; không nên tin những tin đồn do

nhân viên của điện Smolny tung ra, các bộ sở dọn vào điện Mùa Đông chỉ là một biện pháp cẩn tất,

nếu tin tức đúng thí cái gọi là cuộc đảo chánh chỉ là một chuỗi các cuộc đột kìch tương đối kết quả

(người ta chưa biết rõ gí hết) vào các sở Kỹ thuật Quốc gia hay Đô thành. Các cơ cấu Lập pháp,

chình trị và cai trị vẫn còn trong tay Kérenski. Điện Tauride, Điện Maria, các bộ sở đều không bị tấn

công. Tính hính thật là kỳ quái: chưa bao giờ có ai thấy một cuộc khởi nghĩa tuyên bố đã chiếm được

chình quyền mà vẫn để chình phủ tự do. Người ta kháo nhau rằng đảng viên Bôn-sê-vìch không

màng đến chình phủ. Tại sao họ lại không chiếm các bộ sở? Có ai có thể làm chủ quốc gia và cai trị

xứ Nga mà lại không nắm lấy những cơ cấu hành chánh? Đúng là các đảng viên Bôn sê vìch đã

chiếm được tất cả cơ cấu tổ chức kỹ thuật, nhưng Kérenski vẫn chưa đổ và chình ông mới là người

có quyền lực mặc dù trong lúc này ông đã mất quyền kiểm sóat các đường xe lửa, các trung tâm phát

điện, các sở công cộng, điện thoại, điện báo, bưu điện, Ngân hàng quốc gia, các kho chứa than, chứa

dầu và lúa mí. Nhưng người ta có thể phản đối rằng, trên thực tế các bộ trưởng gom lại trong điện

Mùa Đông không còn can dự gí nữa, rằng tất cả các bộ sở không thể họat động. Chình phủ bị tách rời

khỏi quốc gia và tất cả các phương tiện liên lạc đều rơi vào tay đảng Bôn-sê-vìch. Tại các ngọai ô, tất

cả các đường phố đều bị ngăn chận, không ai có thể ra khỏi thành phố; ngay Bộ trưởng tham mưu

cũng bị cô lập. Đài vô tuyến điện báo ở trong tay đảng Bôn-sê-vìch: thành Pierre và Paul bị vệ binh

đỏ chiếm; một số trung đoàn đóng tại Pétrograd đã theo về với hội đồng quân sự cách mạng. Phải

hành động ngay. Tại sao Bộ trưởng tham mưu lại ỳ ra thế? Người ta đồn họ còn đợi quân của tướng

Krasnoff hiện đang tiến về thủ đô. Tất cả các biện pháp cần thiết để bảo vệ chình phủ đều đã được xử

dụng. Nếu đảng Bôn sê vìch chưa quyết định tấn công chình phủ, đó là dấu hiệu họ chưa đủ sức.

Chưa có gí ngã ngũ cả.

Nhưng ngày hôm sau, 25 tháng 10, trong khi đệ nhị đại hội Sô viết liên Nga họp trong một căn

phòng lớn của viện Smolny, Trozky ra lệnh cho Antonoff Ovseienko tấn công điện Mùa Đông, nơi

các bộ trưởng của Kérenski đang ẩn náu. Liệu đảng Bôn-sê-vìch có chiếm được đa số tại đại hội? Để

chứng minh cho đại diện các Sô viết của toàn nước Nga rằng cuộc khởi nghĩa đã thành công thí việc

bảo rằng đảng Bôn-sê-vìch đã chiếm được chình quyền chưa đủ mà phải làm sao để có thể bảo rằng các nhân viên chình phủ đã bị vệ binh đỏ bắt giữ. Trotzky nói với Lénine: "Đó là cách độc nhất để

thuyết phục hội đồng Trung ương đảng bộ và ủy ban rằng cuộc đảo chánh không thất bại".

"Đồng chì đã quyết định hơi chậm," Lénine nói. Trotzky trả lời: "Tôi không thể tấn công chình phủ

trước khi biết chắc rằng binh sỹ trung thành sẽ không chống cự: phải để cho họ có thí giờ theo về với

chúng ta. Chỉ còn đám Junker là vẫn còn trung thành với chình phủ".

Ngụy trang thành một công nhân đội một bộ tóc giả và không có râu Lénine rời chỗ trú ẩn để đến

viện Smolny tham dự đại hội Sô viết. Đó là lúc buồn chán nhất đời ông: ông vẫn chưa tin rằng cuộc

khởi nghĩa đã thành công. Cũng giống như hội đồng trung ương đảng bộ, Ủy ban và đa số các đại

biểu tại đại hội, ông cần được biết rằng chình phủ đã đổ, rằng những Bộ trưởng của Kérenski đã lọt

vào tay Vệ binh đỏ. Lénine nghi ngờ Trotzky, nghi cái bản tình kiêu căng và tự tin, cái bộ óc lắm

mưu kế táo bạo của ông. Trotzky không thuộc thành phần kỳ cựu, không phải là một đảng viên Bôn

sê vìch mà người ta có thể nhắm mắt tin theo mà chỉ là một đảng viên mới, kết nạp sau biến cố tháng

bảy. "Tôi không phải là một trong mười hai Sứ Đồ, Trotzky nói, tôi giống như thánh Phao Lồ, người

đầu tiên đã giảng đạo cho những người ngọai đạo.

Lénine không bao giờ có nhiều cảm tính với Trotzky. Mọi người đều e ngại Trotzky. Tài hùng biện

của ông rất đáng ngờ. Ông có cái khả năng nguy hiểm là biết khìch động và xúi dục quần chúng nổi

loạn. Ông là một kẻ chuyên gây ra sự chia rẽ, một kẻ phát sinh ra những tà thuyết, một người nguy

hiểm nhưng cần thiết. Lénine đã nhận thấy từ lâu rằng Trotzky thìch vì von với những nhân vật lịch

sử. Khi ông diễn thuyết trong các cuộc mìt tinh hay trong các đại hội, khi ông tranh biện trong các

hội nghị của đảng, ông không ngưng vì von với thời kỳ cách mạng Thanh giáo của Cromwell hay

cuộc cách mạng Pháp. Một đảng viên Mác-xìt mà hay phán xét và đo lường những nhân vật cùng

những sự kiện của cuộc cách mạng Bôn-sê-vìch theo những nhân vật và những sự kiện của cuộc cách

mạng Pháp thí rất đáng ngại. Lénine không thể quên cảnh khi vừa được thả khỏi nhà tù Kresty- nơi

Trotzky đã bị giam sau biến động tháng 7- Trotzky đã đến thẳng Hội đồng Sô viết Pétrograd và trong

một bài diễn văn nẩy lửa, ông đã đòi thiết lập chình sách khủng bố của nhóm Jacobin. Những đảng

viên men-sê-vìch đã hét lên: "Cái máy chém sẽ dẫn tới Napoléon". Trotzky trả lời: "Tôi thà thìch

Napoléon hơn Kérenski". Lénine sẽ không bao giờ quên câu trả lời này. Sau này Djerjinski nói: "Hắn

thà thìch Napoléon hơn Lénine".

Trong một căn phòng nối liền với căn phòng mà Đại hội Sô viết liên Nga đang nhóm họp, Lénine

ngồi bên cạnh Trotzky trước một cái bàn đầy báo và giấy tờ, một lọn tóc giả sòa trước trán. Trotzky

không thể nìn cười khi nhín thấy mớ tóc kỳ khôi này. Ông nghĩ rằng đã đến lúc Lénine có thể bỏ bộ

tóc giả. Không còn gí nguy hiểm nữa, cuộc khởi nghĩa là thành công. Lénine bây giờ là chúa tể của

nước Nga. Đã đến lúc Lénine có thể để râu mọc trở lại, bỏ bộ tóc giả, xuất hiện trước quần chúng.

Khi đi qua Lénine để tiến vào phòng họp, Dan và Skobeleff, hai lãnh tụ của khối men-sê-vìch nhínhau biến sắc. Họ đã nhận ra cái con người đội tóc giả, cái anh kép hát rẻ tiền tỉnh lẻ kia chình là

Lénine, kẻ phá hoại kinh hồn của nước Nga. Dan thầm thí với Skobeleff: "Thế là hết". Trotzky nói

với Lénine "Tại sao đồng chì còn phải nghi trang? Những kẻ chiến thắng không phải lẩn trốn."

Lénine nheo mắt nhín Trotzky, nhếch miệng cười mỉa mai. Ai là kẻ chiến thắng? Đó mới là vấn đề.

Lâu một tiếng đại bác, một tràng liên thanh từ xa vọng lại. Chiến hạm Bính Minh đậu trên sông

Néva, vừa nã súng vào Điện Mùa Đông yểm trợ cho cuộc tấn công Vệ binh Đỏ. Và kia tên lình thủy

Dybenko, tên Dybenko khổng lồ với cặp mắt xanh biếc, với khuôn mặt đầy râu trắng mịn như tơ mà

các thủy thủ đồn Cronstadt và bà Kollontai yêu mê say đắm ví ánh mắt trẻ thơ, ví cặp mắt xanh mầu

biển cả, đã đến. Dybenko báo tin: "Vệ binh Đỏ của Antonoff Ovseienko đã phá được điện Mùa

Đông, các Bộ Trưởng của Kérenski đã bị bắt, chình phủ đã đổ". "Thế là xong". Lénine reo lên.

Trotzky trả lời "Đồng chì đã chậm 24 tiếng".

Lénine cởi bỏ bộ tóc giả, lấy tay xoa trán. Ông nói "nào đi" và tiến về phòng họp của Đại Hội.

Trotzky lặng lẽ theo sau. Ông có vẻ mệt mỏi, cặp mắt sắc như mờ đi ví ngái ngủ. Lounatcharsky đã

viết: "trong suốt thời gian của cuộc khởi nghĩa, Trotzky là một cái chai Leyde". Nhưng lúc này chình

phủ đã đổ và Lénine đã vứt bỏ bộ tóc giả, y như người ta cởi bỏ chiếc mặt nạ. Cuộc đảo chánh chình

là Trotzky, nhưng nước Nga là Lénine. Vị nguyên thủ, nhà độc tài, kẻ chiến thắng chình là ông,

Lénine.

Trotzky lẳng lặng đi theo Lénine với nụ cười khó hiểu, nụ cười chỉ dịu đi khi Lénine nằm xuống.

Curzio Malaparte

Kỹ thuật đảo chánh

Dịch giả: Thái Độ

Chương II

LỊCH SỬ MỘT CUỘC ĐẢO CHÁNH HỤT hay TROTZKY CHỐNG STALINE

Staline là chình khách Âu châu độc nhất đã biết lợi dụng bài học cuộc Đảo chánh tháng mười 1917.

Nếu tất cả các đảng cộng sản Âu châu đều phải học Trotzky về nghệ thuật cướp quyền thí các chình

phủ tự do dân chủ phải học nghệ thuật bảo vệ chình quyền chống chiến thuật dấy loạn cộng sản,

nghĩa là chống chiến thuật Trotzky, nơi Staline.

Trong vòng 10 năm trở lại đây, cuộc tranh chấp giữa Staline và Trotzky là giai đoạn phong phú nhất

mà lịch sử chình trị Âu châu đã để lại. Những dấu hiệu của cuộc tranh chấp này đã xuất hiện từ mộtthời kỳ rất lâu trước Cách mạng tháng 10-1917. Sau đại hội ở Luân Đôn năm 1903 khi xảy ra sự chia

rẽ giữa Lénine và Martoff, giữa những đảng viên Bôn-sê-vìch và Men-sê-vìch, Trotzky đã công khai

tách rời khỏi hệ thống tư tưởng lê nin nìt: mặc dù ông không tuyên bố là theo phe Martoff, ông thấy

mính gần với lý thuyết Men-sê-vìch. Nhưng thật ra, nhu cầu giải thìch tư tưởng Lê-nin-nìt, sự nguy

hiểm của chủ nghĩa Trốt-kìt, nghĩa là sự nguy hiểm trong các lối giải thìch sai lệch đường lối chình

thống, những tà thuyết... tất cả chỉ là những cái cớ và những lời biện minh chình thức cho một sự thù

nghịch đã bén rễ từ những nguyên nhân sâu xa trong tâm trạng của những lãnh tụ bôn-sê-vìch, trong

tính cảm và trong quyền lợi của đám đông thợ thuyền và nông dân, trong tính hính chình trị, kinh tế

và xã hội của nước Nga sau cái chết của Lénine.

Lịch sử sự tranh chấp giữa Staline và Trotzky là lịch sử của âm mưu do Trotzky chủ động nhằm

chiếm quyền cùng công việc bảo vệ chình quyền chống lại Trotzky của Staline. Đó là lịch sử của một

cuộc đảo chánh hụt. Để chống lại lý thuyết "Cách mạng thường trực" của Trotzky, Staline tung ra

những lý thuyết của Lénine và nền chuyên chình vô sản. Ta thấy cả hai phe đều nhân danh Lénine để

kính chống nhau. Nhưng những âm mưu, những cuộc cãi vã và những bài ngụy thuyết phải chăng chỉ

nhằm che đậy những biến cố quan trọng hơn các cuộc bút chiến về việc giải thìch chủ thuyết Lê-ninnìt? Nguyên nhân chình của cuộc tranh chấp là quyền lực. Vấn đề kế vị Lénine được đặt ra từ lâu

trước khi ông chết, từ khi những triệu chứng đầu tiên về căn bệnh của ông xuất hiện, không phải chỉ

là một vấn đề tư tưởng chủ nghĩa. Những tham vọng cá nhân đã được che đậy sau những vấn đề chủ

nghĩa. Ta không nên để những lời biện minh chình thức về các cuộc tranh luận đánh lừa. Mối quan

tâm của Trotzky trong cuộc bút chiến là nhằm chứng tỏ rằng mính là kẻ bảo vệ bất vụ lợi cái thừa

sản tinh thần và trì thức của Lénine, kẻ canh chừng những nguyên tắc của cách mạng tháng mười,

đảng viên cộng sản kiên trí đang chống lại sự hủ hóa thư lại trong nội bộ đảng cùng sự trưởng giả

hóa guồng máy công quyền Sô viết. Còn đối với Staline, vấn đề là che dấu không cho các đảng cộng

sản khác cũng như các nước Âu Châu tư bản dân chủ và tự do biết những nguyên nhân chình của

cuộc tranh chấp đang diễn ra trong nội bộ đảng, giũa những đệ tử kỳ cựu của Lénine, giữa những

người tiêu biểu nhất của Liên bang Sô viết Nga. Thật ra Trotzky chiến đấu nhằm chinh phục và

Staline nhằm bảo vệ chình quyền.

Staline không có cái tình lừng khừng, không dễ dàng bị lôi cuốn ví một vấn đề thiện hay ác, không

có cái lòng vị tha mơ hồ, không có cái tình chất thật thà và tàn nhẫn của người Nga. Staline không

phải là người Nga, ông là người xứ Georgia. Mưu lược của ông là biết xử dụng lòng kiên nhẫn, ý chì

sắt đá và sự khôn ngoan mà thành. Ông luôn lạc quan và bướng bỉnh. Địch thủ của ông đã nhầm lớn

khi cho rằng ông ngu si, thiếu học và thiếu thông minh. Họ lầm, nhưng ta cũng không thể nói rằng

ông là tay có học, một dân văn minh sành luận lý và tâm lý; nói cho rõ hơn, ông có những đặc tình

trái ngược hẳn với nền tảng văn hóa và đạo đức Tây phương. Sự minh mẫn còn trong trạng thái thiên nhiên không thiên kiến về văn hóa hay đạo đức. Như người ta thường nói dáng đi phản ảnh con

người. Trong kỳ Đại hội Sô viết Liên Nga, tổ chức tại nhà hát lớn Mạc Tư Khoa vào tháng 5.1929,

tôi đã thấy Staline đi, thấy ông bước lên diễn đàn. Tôi đang ngồi trong hàng ghế dành cho ban nhạc,

ngay dưới sân khấu khi Staline hiện ra sau hàng các Ủy viên Nhân dân, các nhân viên của hội đồng

trung ương đảng. Ông ăn mặc thật giản dị, một cái áo chẽn màu xám cắt theo kiểu nhà binh với một

cái quần vải mầu xẫm bó sát trong đôi giầy cao ống. Vai vuông, nhỏ thó, vạm vỡ, đầu hơi lớn với mớ

tóc quăn, hàng lông mi rất đen như làm cho đôi mắt thêm dài và lớn, bộ râu đậm mầu cánh kiến làm

cho khuôn mặt thêm nặng nề. Ông bước đi chậm chạp, nặng nề, gót nện xuống sàn nhà cồm cộp. Với

cái đầu chúi tới đằng trước, hai tay vung vẫy, ông có dáng vẻ của một gã nông dân miền núi, thô

kệch kiên nhẫn và bướng bỉnh. Trước tràng pháo tay nổi dậy như sấm chào mừng, chẳng thèm quay

lại, ông tiếp tục chậm rãi bước tới, đứng đằng sau Rykoff và Kalinine, đầu ngửng lên, thản nhiên để

đám đông hoan hô rồi ông đứng yên, đôi mắt lạnh lùng nhín thẳng về phìa trước. Chỉ có khoảng vài

chục đại biểu Thát Đát, đại diện cho các cộng hòa sô viết tự trị của dân tộc Bachkir, BouriateMongol, Daghestan và Iakoute là đứng yên trong lô của họ. Mặc những bộ đồ lụa vàng và xanh cổ

truyền, với những chiếc mũ kiểu thát đát viền bạc chụp lên mớ tóc dài đen mượt, họ giương những

cặp mắt sếch thản nhiên nhín Staline, kẻ độc tài, bàn tay sắt của cách mạng, kẻ tử thù của Tây

Phương, của Âu châu trưởng giả, mập ù và văn minh. Ngay từ lúc cơn cuồng nhiệt của đám đông bắt

đầu dịu xuống, Staline chậm chạp quay đầu về phìa các dân biểu Tartares: cái nhín của những người

Mông cổ và cái nhín của nhà độc tài giao nhau. Một tiếng hét vang dội lên từ phìa thình đường: cứu

nguy nước Nga vô sản của Á châu đỏ, của các dân tộc đồng cỏ, của các sa mạc, các sông lớn châu Á.

Staline lại quay khuôn mặt thản nhiên của mính về phìa cử tọa. Ông bất động và người cúi xuống,

đôi mắt tẻ nhạt nhín thẳng về phìa trước.

***

Sức mạnh của Staline, chình là sự điềm tĩnh và lòng kiên nhẫn. Ông coi chừng các cử chỉ của

Trotzky, nghiên cứu các cử động theo dõi các bước chân nhanh nhưng bất định và nóng nẩy của

Trotzky bằng bước đi nặng nề và chậm chạp kiểu nông dân của mính. Staline kìn đáo khép kìn, lạnh

lùng, bướng bỉnh, còn Trotzky thí kiêu ngạo, dữ dội, ìch kỷ, không kiên nhẫn, bị tham vọng và trì

tưởng tượng của mính chế ngự. Bản chất của Trotzky là nóng nẩy cuồng nhiệt, liều lĩnh, gây hấn.

Staline phê bính về Trotzky: "Một tên Do thái khốn nạn". Còn Trotzky nói về Staline như sau: "Một

tên Thiên chúa giáo bất hạnh".

Trong cuộc nổi dậy tháng 10, khi không báo trước cho cả Ủy ban Trung ương lẫn Ủy hội, Trotzky

ném đạo Hồng vệ của mính vào công cuộc chinh phục Nhà nước, thí Staline tránh xa. Staline là kẻ duy nhất phân biệt được những diện yếu cùng những lầm lẫn của Trotzky, và cũng là người duy nhất

tiên đoán được nhửng hậu quả xa xôi của những lầm lẫn đó. Với cái chết của Lénine, khi Trotzky đột

ngột đặt vấn đề kế vị Staline đã chiếm được guồng máy đảng và đã nắm được các vị trì điều khiển.

Khi Trotzky kết tội Staline là đã nỗ lực giải quyết vấn đề kế vị một cách có lợi cho mính ngay từ

trước khi Lénine chết thật lâu, quả thật đúng là Trotzky đã đưa ra một kết án không ai có thể chối cãi

được.

Dầu sao, cũng chình Lénine trong khi đau ốm, đã cho Staline một địa vị ưu đãi trong đảng. Và

Staline đã lợi thế khi đáp lại các lời kết án trên của địch thủ rằng bổn phận của ông là hiện diện đúng

lúc chống lại các hiểm nguy do cái chết không thể tránh được của Lénine sẽ tạo ra. Trotzky kết án:

"Đồng chì đã lợi dụng căn bệnh của Người", Staline trả lời: "Tôi làm thế để ngăn cản đồng chì lợi

dụng cái chết của Người".

Trotzky đã hết sức khéo léo khi thuật lại cuộc chiến đấu chống Staline của mính. Trong các trang

ông viết lại, không chỗ nào cho thấy rõ bản chất thật của sự tranh chấp này. Sự lo lắng bận tâm lớn

nhất, thường trực ở Trotzky là chứng tỏ với giới vô sản quốc tế và vô sản Nga, nhất là vô sản quốc

tế, rằng ông không phải là con người như người ta đã kết án, không phải là một Catalina bôn sê vìch

sẵn sàng phiêu lưu đủ chuyện như người ta đã gán ghép. Cái mà mọi người gọi là cơn điên rồ ấy,

theo ông, chỉ là một nỗ lực diễn giải theo kiểu Lénine, chủ thuyết Lénine. Lý thuyết "cách mạng

thường trực" không là một hiểm nguy cho sự thống nhất chủ thuyết của đảng hay an ninh quốc gia.

Ông không hề muốn là một Luther hay một Bonaparte.

Sự bận tâm như một sử gia của ông hoàn toàn là có tình cách tranh luận mà thôi. Hầu như là đã có

một thỏa hiệp ngầm, cả Staline lẫn Trotzky đều cố gắng mang lại một tình cách tranh chấp tư tưởng

cho một cuộc tranh chấp thực ra là tranh chấp quyền hành. Vả lại chình thức mà nói, chưa hề có lời

kết án Trotzky muốn làm Bonaparte. Một lời kết án như vậy dễ làm cho vô sản quốc tế thấy rằng

cuộc cách mạng Nga đã lâm vào dốc thóai hóa trưởng giả mà chủ nghĩa Bonaparte là một trong

những dấu hiệu hiển nhiên nhất. Staline đã viết trong bài tựa của cuốn sách mang tên Về Tháng

Mười như sau: "Lý thuyết cách mạng thường trực chỉ là một biến thái của chủ nghĩa men-sơ-vic." Đó

là lời kết án chình thức: Trotzky có tội là đã rơi vào trong sự điên khùng men-sơ-vic. Nhưng nếu có

thể dễ dàng đánh lừa vô sản quốc tế về bản chất đìch thực của cuộc tranh chấp Staline Trotzky, thí lại

không thể che dấu nổi tính hính thực sự đối với nhân dân Nga. Tất cả mọi người đều hiểu rằng

Staline không chiến đấu chống lại một thứ lý thuyết men-sơ-vic lạc đường trong mê hồn trận của các

diễn giải lý thuyết Lénine, mà chống lại một Bonaparte đỏ, kẻ duy nhất có thể biến cái chết của

Lénine thành một cuộc đảo chánh cùng đặt vấn đề kế vị Lénine trên bính diện nổi dậy.

Từ lúc khởi đầu năm 1924 đến khi chấm dứt năm 1926, cuộc tranh chấp duy trí tình cách một cuộc

tranh luận giữa các kẻ ủng hộ lý thuyết "cách mạng thường trực" và những kẻ bảo thủ chình thống lýthuyết của Lénine, nhữmg kẻ mà Trotzky gọi là những tên giữ xác ướp của Lénine. Trotzky, với tư

cách Ủy viên Chiến tranh, có quân đội cùng các tổ chức nghiệp đoàn do Tomski đứng đầu- ông này

thù nghịch với chương trính của Staline, kẻ bắt các nghiệp đoàn lệ thuộc vào đảng: Tomski bảo vệ

quyền tự trị họat động của nghiệp đoàn trong mọi tương quan đối với nhà nước. Lénine đã bận tâm

đến sự khả dĩ có một sự liên minh giữa Hồng quân và các nghiệp đoàn ngay từ 1920. Sau khi Lénine

chết, thỏa hiệp giữa Trotzky và Tomski đưa tới các hậu quả: ta thấy hính thành một mặt trận duy

nhất quân nhân và thợ thuyền, chống lại sự thóai hóa tiểu tư sản và nông dân, chống lại cái mà

Trotzky gọi là "Thermidor của Staline." Đối diện với mặt trận duy nhất ấy, Staline nắm giữ Guépéou

(mật vụ) và bộ máy bàn giấy của cả đảng lẫn chình quyền, thấy xuất hiện nỗi nguy có một vụ 18

Brumaire mới. Danh tiếng vĩ đại bao phủ tên Trotzky, vinh quang do các chiến thắng của Trotzky

đối với Youdenitch, Kolchak, Denikine, Wrangel, cùng lòng kiêu ngạo thâm hiểm và táo bạo đã làm

ông trở thành một thứ Bonaparte đỏ được sự ủng hộ của quân đội, thợ thuyền cùng tinh thần cách

mạng của các thanh niên cộng sản chống lại những kẻ bảo thủ chủ nghĩa Lénine cùng giới tăng lữ

cao cấp của đảng. Troĩka (bộ ba, tam đầu chế) nổi danh Staline, Zinovieff và Kameneff xử dụng

những mưu kế tinh tế nhất mà sự giả trá, âm mưu và cạm bẫy có thể mang lại để làm mất uy tìn

Trotzky trước quần chúng, gây sự bất hòa trong các đồng minh của Trotzky, reo rắc nghi ngờ và bất

mãn trong hàng ngũ những kẻ ủng hộ, cùng tạo sự thất sủng và nghi ngờ đối với mọi lời nói, cử chỉ

và ý định của Trotzky.

Từ lúc khởi đầu năm 1924 đến khi chấm dứt năm 1926, cuộc tranh chấp duy trí tình cách một cuộc

tranh luận giữa các kẻ ủng hộ lý thuyết "cách mạng thường trực" và những kẻ bảo thủ chình thống lý

thuyết của Lénine, nhữmg kẻ mà Trotzky gọi là những tên giữ xác ướp của Lénine. Trotzky, với tư